“Uitzenders zijn de Haarlemmerolie van de arbeidsmarkt”

Jacco Vonhof, voorzitter van MKB-Nederland, neemt de (arbeids)markt onder de loep. Hij pleit voor een positieve prikkel om (meer) te werken en wil vakkrachten van buiten de EU naar Nederland halen. Ook maakt hij zich hard voor een andere aanpak van de zzp-problematiek: “Dit systeem is op. We moeten een radicale keuze durven te maken.”

Het kabinet neemt diverse maatregelen om de krapte op de arbeidsmarkt te bestrijden en stimuleert bijvoorbeeld het werken van meer uren. Wat vindt u van deze plannen?

“Het kabinet ziet twee belangrijke punten over het hoofd. Hoe kan het dat groepen mensen niet meedoen, maar dat wel zouden willen? Dat komt omdat als ze gaan werken vanuit een uitkering, ze er netto op achteruitgaan. Ik begrijp niet dat het kabinet niet nadenkt over een systeemverandering waarbij er een positieve prikkel komt.”

En het tweede punt?

“Het moet aantrekkelijker worden voor parttime werkenden om meer uren te maken. Nederland is met 4,5 miljoen parttimers kampioen deeltijd. Prima als dat een bewuste keuze is, maar er zijn genoeg mensen genegen om meer te werken. Zij doen dat nu niet, omdat ze er financieel te weinig op vooruitgaan en er soms zelfs op achteruitgaan. Dit zijn twee belangrijke knoppen waar dit kabinet nu aan zou moeten draaien. Met name in die groep parttimers zit zoveel onbenut arbeidspotentieel. Daarmee kun je grote tekorten in de publieke sector oplossen, zoals de zorg en het onderwijs.”

Een ander fenomeen op de arbeidsmarkt is het groeiende aantal zzp’ers. Het kabinet wil een meer gelijk speelveld tussen werknemers en zzp’ers.

“Als iemand ondernemer wil worden en zelf de risico’s daarvoor wil dragen: prima. Ik ben voor vrije keuze. Maar, en wat ik nu ga zeggen doe ik op persoonlijke titel, het probleem is ingewikkeld. Ondernemerschap valt zowel onder de inkomsten- als de vennootschapsbelasting. Dat zorgt voor rare concurrentie en een raar fiscaal klimaat. En het levert veel problemen op als het gaat om de solidariteit, de sociale zekerheid. Ik geloof niet dat je dit probleem op kunt lossen met maatregelen in de inkomstenbelasting. De groep die wij zzp’er noemen is zo divers en gedraagt zich zo verschillend. Dan kun je wel weer aan allerlei knopjes gaan draaien, maar dan krijg je weer tegenontwikkelingen en moet je ergens anders weer iets bijstellen.”

Je kunt toch ook een scherper onderscheid maken tussen wie wel en wie niet een ‘echte’ zzp’er is?

“Ik vind het aanmatigend om te zeggen: jij bent wel een ondernemer en jij niet. Natuurlijk: er zijn schijnzelfstandigen die het zzp-schap als het ware zijn ingeduwd, zoals postbezorgers. Die wil je beschermen. Maar ik geloof niet meer dat dit goed kan in het huidige systeem. We hebben het in Nederland ongelooflijk ingewikkeld gemaakt met alle regels. Soms moet je gewoon vaststellen: het lukt niet meer. Dit systeem is op. Ten einde. Dan moet je op zoek naar een heel andere oplossing. We moeten een radicale keuze durven te maken.”

Wat stelt u voor?

“Stop met zzp in de inkomstenbelastingsfeer. Wil je ondernemer zijn? Dan richt je een bv op en val je onder de vennootschapsbelasting. Daarin geef je prikkels zodat mensen zich kunnen verzekeren, kunnen sparen voor hun pensioen. Alle andere werknemers? Die zijn in loondienst. Dat is een stuk overzichtelijker en biedt ook betere bescherming.”

“Wil je ondernemer zijn? Dan richt je een bv op en val je onder de vennootschapsbelasting.”

Voorlopig ziet het ernaar uit dat het kabinet enkel maatregelen neemt om flexibele arbeid in te perken en het zzp-probleem op de lange baan schuift.

“Inderdaad. Maar de SER heeft een integraal advies uitgebracht: het een kan niet zonder het ander. Cherry picking werkt dus niet. Ik snap het chagrijn van uitzenders hierover wel. Het is zuur als flexibel werk wel wordt aangepakt en zzp niet. Dan krijg je een enorme vlucht naar zzp en dat is nu juist het tegenovergestelde van wat het kabinet wil bereiken. Bovendien zorgt het voor nog meer oneigenlijke concurrentie voor bonafide uitzenders.”

De krapte op de arbeidsmarkt, de hoge gasprijzen, de energietransitie: ondernemers staan voor grote uitdagingen. Hoe kijkt u tegen 2023 aan?

“Ondernemers zijn van nature optimistische mensen. Maar er komt wel veel op ons af. Het probleem is het gebrek aan handelingsperspectief. Op de lange termijn kun je voor elk probleem een oplossing verzinnen. Maar voor de zorgen op korte termijn hebben ondernemers nu weinig handelingsperspectief. Hoe kun je zonnepanelen aanleggen als je geen geld hebt? Er geen installateurs zijn om ze aan te leggen? Er geen capaciteit op het net is? Een ondernemer moet kunnen handelen, direct de kosten kunnen verlagen als dat nodig is. Dat kunnen ze nu doorgaans niet. Bedrijven komen en gaan. Dat is prima, economieën zijn altijd in beweging. Maar het is niet oké als een bedrijf omvalt door het coronavirus of de oorlog in Oekraïne. En je kunt ondernemers ook niet vragen om de klimaatopgave van de een op andere dag op te lossen. Als je mensen de regie en het perspectief afpakt, worden ze boos. Dat zag je ook bij de boeren. 2023 wordt een jaar vol uitdagingen.”

En dan lijkt er ook nog een recessie aan te komen. Misschien pakt die wel verfrissend uit voor de arbeidsmarkt?

“Verfrissend? Nee. Er dreigen nu ook bedrijven om te vallen die gezond zijn en grote maatschappelijke meerwaarde hebben. Bovendien kun je werkenden niet een-op-een intersectoraal overplaatsen. Los daarvan: een recessie lost het demografische probleem niet op. We moeten meer doen om mensen die nu nog langs de kant staan aan werk te helpen. Maar dan nog is het niet genoeg. Wij pleiten daarom óók om meer mensen van buiten de EU naar Nederland te halen. Voor kenniswerkers bestaat zo’n regeling. Waarom niet ook voor de vakkrachten die we hier zo hard nodig hebben? Ik realiseer me dat dit niet bij iedereen een populair standpunt is. Maar wat moeten we dan? We willen toch zorg voor onze zieken? Onderwijs voor onze kinderen? Woningen bouwen en onze huizen en bedrijven verduurzamen?”

U pleit ook voor ander onderwijs.

“Wij zien veel in het uitbreiden van de combinatie van leren en werken voor jongeren. Wij willen dit uitbreiden in het mbo, maar ook verder introduceren in het hbo. Het zorgt ervoor dat het onderwijs beter aansluit op de praktijk en dat mensen sneller beschikbaar komen voor de arbeidsmarkt.”

Hoe ziet u de rol van uitzenders in de huidige arbeidsmarkt?

“In de loop der jaren heeft het woord ‘uitzenden’ in Den Haag een slechte naam gekregen. De bonafide uitzenders lijden onder de malafide uitzenders. Maar kijk naar wat goede uitzenders doen. De opvang bij piek en ziek, mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt naar werk begeleiden, opleiden: bonafide uitzenders zijn de Haarlemmerolie van de arbeidsmarkt.”

“We moeten mensen beter uitrusten voor de toekomst en versneld omscholen.”

 

Wat kunnen uitzenders hiertegen doen?

“De ABU doet dit al: nog beter de toegevoegde waarde van uitzenden duidelijk maken en malafiditeit vanuit je eigen kracht bestrijden. Laat nog duidelijker zien hoe je mensen activeert en ontwikkelt.”

En wat zijn de kansen?

“Het aanboren van onbenut arbeidspotentieel. Het bieden van perspectief aan mensen die willen rondsnuffelen op de arbeidsmarkt. En denk ook aan een-leven-lang-leren en het begeleiden van-werk-naar-werk. We moeten mensen beter uitrusten voor de toekomst en versneld omscholen. Onderwijs is belangrijker dan ooit tevoren. Daar liggen allemaal kansen. Uitzenders zijn de ontwikkelaars van loopbanen.