“Belang opleiden blijft groeien door steeds grotere krapte”
Door krapte op de arbeidsmarkt blijft opleiden en omscholen van werkenden structureel belangrijker worden. Ook als de economie wél rimpelingen mocht gaan vertonen. Daar moeten we ons niet door laten verblinden, zegt Rob Witjes (hoofd arbeidsmarktinformatie van UWV). Want daarna moet de grootste krapte nog komen.
De afgelopen maanden is de krapte op de arbeidsmarkt blijven toenemen. Met een recordaantal vacatures en minder werkzoekenden en een werkloosheid van rond de 3%. Nog nooit waren er zoveel mensen aan het werk (9,1 miljoen). De krapte raakt inmiddels 70% van de beroepsgroepen. “Drie op de tien werkgevers vreest dat zij hierdoor vastlopen,” typeert Witjes. De krapte speelt in iedere regio en is nu groter dan de krapte voordat de coronacrisis begon. Wie had dat verwacht? Vorig jaar werd nog gevreesd voor massale werkloosheid dit jaar, als gevolg van de coronacrisis. Witjes: “Vooral de steunpakketten van de overheid hebben ervoor gezorgd dat dit doemscenario niet uitkwam. En de coronacrisis heeft ook laten zien hoe enorm veerkrachtig onze economie is. Met een snel herstel in een V-vorm na de acute klap die de coronacrisis begin 2020 uitdeelde.”
Urgentie blijft
Die veerkracht moeten we goed in gedachten houden als de economie wel weer te maken zou krijgen met wat tijdelijke tegenwind of rimpelingen. “Want ook daarna zal het herstel snel zijn en de krapte onverminderd groot. Want de grootste krapte door onder andere de vergrijzing moet nog komen. Wat er ook gebeurt, we moeten over de conjunctuurgolven heen blijven kijken naar de iets langere termijn. Dan houden we ook de aanhoudende krapte in het zicht en blijft het besef hoe belangrijk de scholing en ontwikkeling van werkenden blijft. Een gevaar is dat werkgevers de touwtjes even laten vieren zodra er wat tegenwind komt, terwijl de urgentie van scholing onverminderd groot blijft.”
Een recessie wordt voorlopig niet voorzien en hoe de economie zich de komende tijd precies ontwikkeld, is mede afhankelijk van onzekerheden zoals de corona-ontwikkelingen, schaarste aan producten en grondstoffen, hoge energieprijzen en hoge inflatie. “Dat laatste lijkt wel tijdelijk te zijn, maar het is natuurlijk even afwachten. Ook qua corona-onzekerheden, want de generieke steunpakketten waren per 1 oktober gestopt en we weten nog niet precies wat dit voor gevolgen heeft. Het Centraal Planbureau verwacht voor 2022 opnieuw economische groei, waarbij de werkloosheid licht kan stijgen. Maar ook dat kan meevallen, als je ziet hoe verrassend sterk de economie zich de afgelopen tijd heeft ontwikkeld. Dat was ook boven verwachting.”
Nieuwe kraptesectoren
Maar wat er ook gebeurt: de urgentie van scholing en ontwikkelen van werkenden blijft onverminderd groot. “Steeds meer werkgevers ervaren daar problemen mee en ook als zij aankloppen bij de uitzendbranche wordt het daar steeds lastiger om mensen te vinden. Dat geldt niet alleen meer in de traditionele krappe sectoren, zoals de zorg, ICT, het onderwijs, de logistiek en in de technische beroepen. Er komen steeds meer nieuwe krapteberoepen bij. Denk bijvoorbeeld ook aan hoveniers, schilders, koks, financials en medewerkers van klantcontactcentra.”
Rob Witjes, hoofd arbeidsmarktinformatie van UWV
“Uitzendorganisaties weten bij het opleiden perfect wat werkgevers nodig hebben.”
Daarmee ontstaan ook steeds meer kansrijke beroepen voor mensen in de WW of bijstand die een baan zoeken. Op dit lijstje staan tegenwoordig ook de functies van verkoopmedewerkers elektronica en bouwmarkten, betontechnologen, orderbegeleiders in de industrie, pedagogisch medewerkers in de kinderopvang en opticiens en audiciens. Maar vaak is daar dus wel omscholing of bijscholing voor nodig voor mensen die mogelijkheden kunnen benutten. Ondertussen zijn er ook nog gewoon overstapberoepen waarvoor werkzoekenden minder kansrijk worden. UWV deelt deze beroepen op de website Werk.nl, compleet met bijpassende nieuwe functies die gebaseerd zijn op de arbeidsmobiliteit in de afgelopen jaren. Voor administratief medewerkers staan daarbij nieuwe functies, zoals de medewerker klantcontact of commercieel medewerker binnendienst. Voor evenementenbeveiligers liggen er nu kansen als buitengewoon opsporingsambtenaar (boa), vrachtwagenchauffeur of meldkamermedewerker. En de medewerker van een bedrijfsrestaurant zou omscholing kunnen overwegen tot verkoopmedewerker food, groeps- of woonbegeleider of een baan in de logistiek als voorraadmedewerker.
De uitzendbranche kan volgens Witjes een belangrijke rol spelen bij het scholen en omscholen van werkenden. “Vooral omdat uitzendorganisaties vaak perfect weten wat werkgevers nodig hebben. Niet alleen op functieniveau, maar ook steeds meer op competentieniveau. En dat is hard nodig. Daarom werkt UWV ook vaak samen met uitzendorganisaties bij initiatieven om meer mensen aan de slag te krijgen. Ook in de regionale mobiliteitscentra krijgt de samenwerking steeds meer vorm.”
Een probleem op de arbeidsmarkt is volgens Witjes nog vaak dat werkgevers niet goed kunnen benoemen welke vaardigheden zij precies nodig hebben. “Dat beeld scherp krijgen en goed uitdragen naar buiten is heel belangrijk. Want wat moeten al die mensen die nodig zijn voor de energietransitie eigenlijk kunnen? En wat is daarvoor nodig? Dat zijn echt niet alleen maar technische mensen, maar die beeldvorming is er wel. Werkgevers zullen hun deuren steeds meer open moeten zetten voor potentiële werkzoekenden en goed duidelijk moeten maken wie zij eigenlijk zoeken. En welke loopbaanpaden en ontwikkelrichtingen daarbij horen in een sector. Ik zag ooit een plattegrond die een technische opleider en detacheerder daarvoor had gemaakt. Het leek op de plattegrond van de underground in Londen. Dat soort initiatieven zie ik nog relatief weinig. Daar is nog veel in te winnen.”
Van leuk naar nodig
Met betere beelden van behoeften en mogelijkheden op de arbeidsmarkt kan het onderwijs van wat mensen ‘leuk vinden’ ook beter gericht worden op ‘wat nodig’ is. En daarbij kunnen alle betrokkenen een rol spelen. Het onderwijs met meer en flexibelere opleidingsvormen, werkgevers door breder te durven kijken naar hun functie-eisen en uitzendorganisaties met de vertaling naar competenties of het opleiden van uitzendkrachten voor meer duurzame inzetbaarheid. Maar het begint met goed zicht op wat er precies nodig is aan competenties en skills: hard & soft. Daar kunnen werkzoekenden en werkenden dan voor ontwikkeld worden. Want alleen ‘de bakken’ met kandidaten omkiepen en matchen aan vacatures is absoluut onvoldoende en ‘oud denken’. Een groot deel van de oplossing zit in het opleiden en ontwikkelen van mensen.”
