“Grote rol uitzendbranche bij belangrijke transities arbeidsmarkt”
Rob Witjes, hoofd arbeidsmarktinformatie van UWV
De coronacrisis zorgt voor grote verschuivingen op de arbeidsmarkt. Anders dan bij reguliere conjunctuurdalingen zijn die veranderingen bij UWV nu zeer direct merkbaar, bijvoorbeeld aan de WW in- en uitstroom. We analyseren de cijfers met Rob Witjes (hoofd arbeidsmarktinformatie) en blikken ook voorzichtig vooruit.
In een reguliere situatie reageert de arbeidsmarkt meestal wat vertraagd op economische ontwikkeling, zoals krimp of groei. De coronacrisis is ook op dit punt uitzonderlijk. Want terwijl de economie nog groeipotentie had – al vlakte de groei al wel wat af – vielen sommige sectoren in maart en april acuut stil (zoals de horeca, luchtvaart- en reisbranche). En op andere plekken ontstond opeens juist veel vraag (logistiek, zorg, bouwmarkten, tuincentra en ICT-ondersteuning bij thuiswerken). “Normaal zien wij ontwikkelingen vertraagd terug in de cijfers, maar nu zien we alles heel direct. Vooral de eerste maanden waren heel heftig, zeker voor mensen met een flexcontract. Maar in de zomer kwamen er steeds meer lichtpuntjes,” schetst Witjes.
“Cruciaal is de verbinding tussen sectoren” – Rob Witjes, UWV
Verrassend derde kwartaal
Vanaf juni nam het aantal banen zelfs weer licht toe en meldden zich weer meer mensen op de arbeidsmarkt, omdat zij weer mogelijkheden zagen. Maar omdat lang niet iedereen weer meteen een baan vond, steeg de werkloosheid. Het aantal WW-uitkeringen daalde zelfs in het derde kwartaal. Minder mensen verloren hun baan, vooral dankzij de steunmaatregelen van het kabinet. Meer mensen gingen weer aan de slag, onder andere doordat de horeca deels weer openging. Hiervan profiteerden vooral jongeren. Witjes: “De afvlakking vanaf de zomer volgde direct na de eerste coronagolf. Er mocht en kon weer wat meer. De tweede golf zien we nog niet terug in de cijfers, maar het derde kwartaal was in ieder geval een relatief positieve verrassing. De werkloosheid liep wel op, maar – vooral dankzij het effect van onder andere de NOW-regeling (Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid) – niet zo sterk als menigeen had gevreesd. De WW-aantallen daalden zelfs licht. En laten we ook niet vergeten dat we net uit een fase komen van extreme krapte op de arbeidsmarkt, met de laagste werkloosheid sinds 1973. Kijkend naar de grote impact van de coronacrisis en de eerste grote shock in het voorjaar, vind ik de cijfers over het derde kwartaal meevallen.”
Schade blijft beperkt
Witjes ziet drie oorzaken voor de tot nu toe relatief beperkte schade: geen complete lockdown in Nederland, de verzachtende steunmaatregelen voor bedrijven, plus: werkgevers die na de recente krapte extra voorzichtig zijn om afscheid te nemen van werknemers. “De verzachtende werking van de tijdelijke NOW-regeling zien we duidelijk terug in de cijfers. In de eerste fase was de nood het hoogst en deden 140.000 bedrijven mee. Bij NOW 2.0 ging de economie verder open en waren dit er al minder: 63.600.”
Het tweede kwartaal was economisch dramatisch, maar de arbeidsmarktimpact bleef vooral beperkt tot flexwerkers. “De NOW-regeling heeft veel leed voorkomen, vooral onder vast personeel. Na de recente krapte zien we ook dat werkgevers extra voorzichtig zijn om afscheid te nemen van personeel. Vooral omdat veel mensen straks weer hard nodig zijn. Werkgevers proberen zoveel mogelijk mensen aan boord te houden tot het echt niet anders kan. Daarnaast zijn er ook sectoren waar de impact beperkt bleef, zoals de bouw en veel delen van de agrarische sector. Veel webwinkels, bouwmarkten en tuincentra draaiden juist recordomzetten en ook de detailhandel voor voeding deed goede zaken.”
Rol uitzendbranche
Het aantal ontslagaanvragen om bedrijfseconomische redenen (vaste contracten) verdubbelde wel tijdens de eerste golf. “Maar het had veel erger kunnen zijn. We zien niet alleen een tweedeling tussen ‘vast en flex’ in de corona-effecten, maar vooral ook tussen groei- en krimpsectoren.”
De uitzendbranche heeft volgens Witjes een belangrijke rol gespeeld bij het opvangen van klappen én door transities van werkenden uit krimp- naar vraagsectoren. “Ook daardoor vielen de resultaten van het derde kwartaal mee. De eerste weken kwamen veel flexkrachten – vooral jongeren – thuis te zitten, maar veel bleken elders ook vrij snel weer aan het werk te kunnen. Wij zien onder werkzoekenden nu ook meer omscholingsvragen. We hebben hier geen cijfers van, maar we signaleren al wel veel transities tussen sectoren (in de catering bijvoorbeeld naar zorglocaties). Het lijkt vooral te gaan om transities zonder grote omscholingsprogramma’s. Daar zijn we in Nederland ook niet zo goed in.”
Vooruitblik
De uitzendbranche heeft tegenwoordig een veel bredere functie, maar Witjes voorziet de komende tijd een belangrijke rol op het gebied van het klassieke ‘piek en ziek’. “Bijvoorbeeld voor invalkrachten als mensen ziek thuis zitten of wachten op testuitslagen. Ook hebben veel bedrijven juist in de winter piekdrukte. Uitzendorganisaties kunnen uitkomst bieden, omdat zij in de kern toch goed zijn voor piek en ziek.”
Realiseren van de van-werk-naar-werktransities blijft de komende tijd essentieel, ook na de coronacrisis. “De vrees bestaat dat de klap op de arbeidsmarkt nog komt. De uitdaging is om te zorgen dat het niet zo erg wordt, juist omdat we het nu kunnen zien aankomen. We kunnen anticiperen door te zorgen voor goede transities en verbindingen tussen sectoren en relevante werkgevers en arbeidsmarktpartijen. Hiervoor is brede publiek-private samenwerking van groot belang. De arbeidsmarktkrapte van de afgelopen jaren is voor nu op papier voorbij, maar dat betekent niet dat vraag en aanbod elkaar ook automatisch vinden. Cruciaal is de verbinding tussen sectoren waarin afscheid moet worden genomen van mensen met sectoren waarin juist meer vraag ontstaat naar personeel. Het gaat dan niet alleen om het blussen van kortetermijnbrandjes. We moeten ook over de crisis heen blijven kijken naar de iets langere termijn. Daar liggen weer kansen en er blijven groeisectoren en aanleidingen die zorgen voor extra werk, bijvoorbeeld door de duurzaamheidsopgave.”
Maar het blijft hoe dan ook een spannende tijd. “Wanneer zien bedrijven weer meer perspectief en neemt het vertrouwen toe? Dat perspectief is heel belangrijk en de komst van een vaccin speelt daarbij natuurlijk ook een grote rol.”
Dit artikel verscheen in Uitzendwerk 4 2020
