Raymond Puts: “Juist nu hebben we de uitzendbranche keihard nodig”
Sinds 1 januari dit jaar is Puts de nieuwe algemeen directeur van AWVN. Terwijl hij nog in zijn inwerkperiode zat, brak de coronacrisis in volle hevigheid uit. Wat betekent deze crisis voor het bedrijfsleven en voor de overleggen aan de cao-tafels? Welke pijnpunten legt deze crisis bloot? En hoe ziet hij de toekomst van de arbeidsmarkt ná corona?
Hoe heb je de afgelopen maanden ervaren?
“Ik heb het gevoel dat ik een in achtbaan ben gestapt die niet meer is gestopt. Toen eind januari de commissie-Borstlap met zijn rapport kwam, leek dat hét thema voor dit jaar te worden. Er was toen al corona in China, maar dat leek nog ver van ons bed. Vervolgens kwam corona in Italië en begonnen we ons al meer zorgen te maken, omdat Italië een belangrijke handelspartner is. Op 13 maart was er spoedoverleg tussen de Stichting van de Arbeid en het ministerie van SZW, een dag na de lockdown-persconferentie van premier Rutte. Toen realiseerde iedereen zich dat er een serieuze crisis op ons afkwam.”
Wat betekent deze crisis voor het bedrijfsleven?
“Bij een groot aantal bedrijven is er sprake van een acute vraaguitval die we nog nooit eerder hebben gezien. Andere bedrijven draaien door of laten zelfs groei zien. Het beeld is dus divers. Maar dat de coronacrisis momenteel grote impact heeft, is glashelder.”
En wat is de impact voor werkenden?
“Mijn grootste zorg betreft in eerste instantie niet zozeer de oproep- en flexibele contracten. Werknemers in die contracten zijn weerbaarder op de arbeidsmarkt, omdat ze vaak meerdere banen hebben gehad en gewend zijn om van baan te veranderen. Mijn primaire zorg ligt bij de 1,9 miljoen mensen die direct ondersteund worden door de NOW-regeling. Het is niet ondenkbeeldig dat een fors deel van hen zijn baan verliest. Honderdduizenden. Voor een groot deel zijn dit mensen die minder transitievermogen hebben, omdat ze altijd een vaste baan hebben gehad. Over die groep maak ik me grote zorgen. Zij moeten extra scholing krijgen om een overstap te kunnen maken naar een andere baan of sector.”
“Het is belangrijk dat werkenden vrijheid en eigen regie houden.”
Wat moet er voor die groep gebeuren?
“Ik denk dat we haast moeten maken met de introductie van een skills-paspoort, zodat de vaardigheden van mensen inzichtelijk worden. Denk aan iemand die als bagage-afhandelaar op Schiphol werkt. Voor diegene zal er komende jaren mogelijk geen werk meer zijn. Maar het is wel iemand die accuraat werkt, onder tijdsdruk kan presteren en gewend is aan flexibele werktijden. Als iemand een skills-paspoort heeft waarin die vaardigheden staan, dan wordt de transitie naar een andere baan makkelijker. Je kunt bovendien veel gerichter opleiden op competenties die nog ontbreken.”
Kan de uitzendbranche bij die transities een rol spelen?
“Zonder meer. Uitzendwerk wordt – ten onrechte – de laatste jaren vaak negatief gelabeld. Juist in deze moeilijke tijden kan de uitzendbranche meer dan ooit zijn toegevoegde waarde laten zien. Als het met bedrijven over een tijdje weer wat beter gaat, dan kunnen deze opschakelen met hulp van uitzenders, zonder direct aan structurele verplichtingen vast te zitten. Daarnaast kan de uitzendbranche een wezenlijke rol spelen voor mensen die hun vaste baan kwijtraken. Immers, uitzendorganisaties hebben bewezen dat hun kracht ligt in het realiseren van niet voor de hand liggende transities. Verder kunnen uitzendorganisaties een rol hebben bij het vergroten van interne flexibiliteit, want ook op dat vlak is er veel expertise. Kortom, juist nu hebben we de uitzendbranche keihard nodig om uit deze situatie te komen.”
Denk u dat de economie zich weer snel herstelt?
“Dat is moeilijk te voorspellen. We kwamen uit een heel gezonde economie. Klaas Knot – de president van de Nederlandse Bank – gaf onze economie zelfs het rapportcijfer 9. De vraag is nu of consumenten en ondernemers weer vertrouwen krijgen. Als dat vertrouwen terugkeert, dan wordt er geld uitgegeven en herstelt de economie zich. Als door onzekerheid het geld wordt opgepot, dan schaadt dat de economie extra. Het is dus ontzettend belangrijk om keer op keer te blijven benadrukken dat er een hele gezonde basis in onze economie ligt.”
Ontstaan er ook mooie dingen door deze crisis?
“Er zijn veel negatieve effecten, maar je ziet tegelijkertijd veel creativiteit en daadkracht ontstaan. De NOW-regeling is in een paar weken opgetuigd, iets wat anders misschien een jaar zou duren. Een Nederlandse beddenfabrikant heeft minder omzet, richt zijn productie anders in en gaat op grote schaal mondkapjes leveren. Randstad, Adecco en Manpower – normaal gesproken concurrenten van elkaar – gaan samenwerken om mensen zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen. Er is gelukkig dus ook een hoop positiviteit in tijden van corona.”
Wat is het effect op de cao-overleggen, ligt dat stil?
“Ja, dat ligt nu bijna helemaal stil. We hopen dat vanaf 1 juli het proces weer op gang komt. In samenspraak met de vakbonden hebben we een onderverdeling gemaakt in drie categorieën. In de eerste groep zitten bedrijven die profiteren van de coronacrisis. Daar zou je het reguliere cao-proces kunnen opstarten. Dan is er een groep van bedrijven waarvoor er veel onduidelijkheid is over hun toekomst. Voor die bedrijven zou je de cao voor een bepaalde periode kunnen verlengen. En dan is er een groep bedrijven die in zwaar weer zit en waarvoor huidige cao-arrangementen niet houdbaar zijn. Dan moet je bijvoorbeeld met elkaar in gesprek of een loonstijging haalbaar is en of werknemers niet tijdelijk verlof kunnen opnemen, totdat de markt weer aantrekt.”
Is het reëel dat vastgehouden wordt aan een looneis van 5%?
“Je kunt wel een dergelijke eis neerleggen, maar het realiteitsgehalte daarvan is nihil. We zullen als sociale partners vooral in gesprek moeten over de vraag hoe we deze crisis doorkomen. Hoe helpen we mensen van-werk-naar-werk? Wat vraagt dat op het gebied van opleidingen? Hoe geven wecollegiale in- en uitleen vorm? Dat zijn de vragen waar het naar mijn mening over zou moeten gaan.”
Hoe kijk je – in het licht van de coronacrisis – nu naar het rapport van de commissie-Borstlap?
“De crisis heeft één ding heel duidelijk gemaakt: we moeten nu echt aan de slag met opleiden en een leven lang ontwikkelen, zoals de commissie-Borstlap heeft bepleit. Dat is essentieel om onze arbeidsmarkt vitaal en gezond te houden. Daarnaast is het cruciaal dat mensen makkelijker kunnen bewegen op de arbeidsmarkt. Een sociaal stelsel voor alle werkenden zou wat dat betreft een grote stap vooruit zijn.”
De sociale partners willen een AOV voor zzp’ers. Een goed idee?
“Ja, dat is een goed idee. Het is niet te verdedigen dat een pakketbezorger als zzp’er werkt en dus geen arbeidsongeschiktheidsverzekering heeft en niet kan terugvallen op de WW. Maar we moeten oppassen dat we alle zzp’ers over één kam scheren. Als het gaat om echte ondernemers – denk aan een hovenier die zijn eigen busje en eigen materiaal heeft – is er een ander regime nodig.”
Borstlap pleit voor drie ‘rijbanen’ op de arbeidsmarkt: voor zelfstandigen, voor mensen met een vast contract en voor uitzendkrachten. Bent u daar voor?
“Ik begrijp dat je iets wilt doen aan de wildgroei van contractvormen. De commissie-Borstlap kiest voor het uitgangspunt ‘je bent werknemer, tenzij…’. Wat mij betreft moet dat worden: ‘je bent werknemer, ondernemer, zzp’er of uitzendkracht als…’. Het is belangrijk dat werkenden vrijheid en eigen regie houden, zoals de WRR in haar rapport Het betere werk stelt. Als mensen zelf bewust kiezen voor een andere vorm van arbeid, dan moeten we ze niet in een vast contract willen dwingen.”
Over Raymond Puts:
Raymond Puts studeerde Commerciële Economie op hbo-niveau en Economie aan de Vrije Universiteit. Vanaf begin jaren negentig maakte hij carrière in de uitzendbranche. Puts vervulde bij USG People verschillende directiefuncties. De afgelopen jaren was hij bestuursvoorzitter bij de uitzendorganisatie. Sinds 1 januari is hij algemeen directeur van AWVN.
