Welke impact heeft het ‘waterbedeffect’ op uitzendbranche en maatschappij?
Ontstaat er een vlucht naar (schijn)zzp als minister Van Gennip strengere regels maakt voor uitzenden en zzp pas later wordt gereguleerd? Drie vragen aan twee experts.
Daniël van Vuuren, onderzoeker SEO Economisch Onderzoek en hoogleraar Sociale Zekerheid en Economie aan Tilburg University
“Dat risico is er zeker. We hebben in Nederland verschillende arbeidsvormen die ieder op een eigen manier gereguleerd zijn, met eigen verplichtingen. Draai je aan één knop, dan is de kans groot dat arbeid zich verplaatst naar een andere arbeidsvorm. Je creëert dan uitwijkgedrag. We doen er momenteel vanuit SEO uitgebreid onderzoek naar. Op basis van buitenlandse ervaringen kun je zeggen dat het risico op een waterbed-effect bestaat. Hoe dat er in de praktijk uit zal komen te zien en hoe sterk het effect wordt, is lastig te zeggen. Dat hangt onder andere af van het precieze beleid, of er sprake is van hoog- of laagconjunctuur en de onderhandelingsmacht en rationaliteit van werkenden.”
Wat zijn de gevolgen hiervan voor alle werkenden en de maatschappij?
“De verschillende arbeidsvormen zijn bedoeld om passend te zijn bij de verschillend aard van het werk. Je wilt dat een werkgever een specifieke vorm om die reden uitkiest en niet omdat hij bijvoorbeeld meer risico bij de werkende wil leggen, belasting wil vermijden of verplichtingen zoals verlof wil omzeilen. In het verleden hebben we al de trend gezien waarin meer risico bij werkenden is komen te liggen en lang niet iedereen een goede verzekering en bescherming genoot. Dat is een gevaar voor de werkende, maar het werkt ook ontwrichtend voor onze samenleving omdat de economische risico’s scheef verdeeld worden tussen werkenden.”
Hoe voorkomen we de ontwrichtende werking van het waterbedeffect?
“De Nederlandse arbeidsmarkt is toe aan herziening. De commissie-Borstlap heeft daarvoor een aantal goede voorstellen gedaan. Maar er moet naar de hele arbeidsmarkt en alle arbeidsvormen gekeken worden. Het is niet verstandig om slechts aan enkele knoppen te draaien. Je zou een algemener beleid willen, met minder uitzonderingen. Denk aan een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle arbeidsvormen. De sociale zekerheid in Scandinavische landen heeft hiervoor verschillende inspirerende voorbeelden, met meer gelijke bescherming van werkenden.”
Roos Wouters, oprichter en aanjager van De Werkvereniging
Voorziet u een waterbedeffect van ongelijktijdige regulering van uitzenden en zzp?
Wat zijn de gevolgen hiervan voor alle werkenden en de maatschappij?
“Er zullen nog minder mensen meedoen aan het socialezekerheidsstelsel, waardoor dit verder wordt uitgehold. En mensen die meer begeleiding nodig hebben bij het zoeken en vinden van werk zullen dit minder krijgen. Ik vrees dat er sprake is van een tunnelvisie. De overheid wil koste wat kost het vaste contract aantrekkelijker maken, maar zal precies het tegenoverstelde bereiken. Ontzettend veel mensen willen helemaal niet in vaste dienst werken. Het is ook niet meer van deze tijd. Vroeger hadden mensen veertig jaar lang een vast contract bij hetzelfde bedrijf, maar bedrijven bestaan tegenwoordig niet eens meer veertig jaar. Ik begrijp dan ook werkelijk niet wat het kabinet aan het doen is.”
Hoe voorkomen we de ontwrichtende werking van het waterbed-effect?
“Door deze onzalige wetgeving los te laten, de arbeidsmarkt te hervormen en door sociale zekerheid te koppelen aan het burgerservicenummer in plaats van aan de contractvorm. In loondienst, op uitzendbasis of als zzp’er aan het werk? Het zou niet uit moeten maken voor de opbouw van sociale zekerheid. Daarmee kom je echt tot een solidair sociaal stelsel. Vrijwel alle organisaties die met flexwerkers en zzp’ers werken, hebben aangegeven dat de nieuwe wetgeving een verkeerd idee is en tot ongewenste uitkomsten zal leiden. Maar er wordt helaas niet naar geluisterd.”
