Econoom Arjo Klamer: 'Hoe eerlijker je werkt, hoe meer het oplevert'
Met zijn boek "Doing the right thing. A value based economy" houdt hoogleraar economie en oud-politicus Arjo Klamer een warm pleidooi voor waardegedreven werken. De bonus voor ondernemers? Bestendigheid, voldoening, en ja, ook financieel voordeel. Maar pas op: “Het mag nooit een trucje worden.”
Arjo Klamer is hoogleraar Economie van kunst en cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, voormalig wethouder Sociale Zaken en Participatie voor de SP in Hilversum en auteur.
Waarom zou je waardegedreven willen werken?
“Omdat dat de meeste voldoening geeft, voor werkgevers en werknemers. Als werknemers datgene doen wat belangrijk voor ze is en waar ze goed in zijn, dan geeft ze dat voldoening. Die ervaring wordt nog sterker als je je vaardigheden inzet voor iets wat je belangrijk vindt. Een crimineel kan goed zijn in zijn vak, maar zal nooit de voldoening hebben die nuttig werk wel geeft.”
Wat levert het ondernemers op om waardegedreven te werken?
“Waardegedreven werken betekent langetermijndenken. Het levert je een organisatie op die beter bestand is tegen schokken zoals een financiële crisis. En het levert je relaties en goodwill op. En dat alles loont dus óók in geld. Het moet alleen geen trucje worden, dan werkt het niet meer. Hoe eerlijker je te werk gaat, hoe meer het oplevert. Hoeveel voldoening geeft het niet als je iemand kunt plaatsen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt? Die voldoening zal een malafide uitzendorganisatie nooit hebben.”
Welke rol speelt geld dan?
“Ik ben econoom. Natuurlijk is geld belangrijk. Maar geld moet een middel zijn en nooit het doel. Wanneer winst het belangrijkste doel is, worden werknemers puur een productiefactor, een instrument, waaraan men zo min mogelijk geld wil uitgeven. Dat is het neoliberale denken; de marktlogica wordt in alles toegepast. De mens wordt geprijsd en is verder niet interessant meer. Dat is, zacht uitgedrukt, problematisch. Bedrijven die puur gedreven worden door winstbejag worden hele akelige, lelijke organisaties met ongelukkige werknemers.”
Geld maakt niet gelukkig?
“Als ik mensen vraag waar ze gelukkig van worden, dan is dat: vriendschap, collegialiteit, een goede sfeer. Dat komt altijd boven geld. De mens is van nature een sociaal wezen. Dat zit in onze genen. We maken deel uit van een groep, een stam. Hebzucht en egoïsme zijn daarin niet normaal. Voldoening halen we veel meer uit wat we doen met en voor anderen. En dat geldt óók voor de werknemers van die geldbeluste bedrijven. Ik heb ooit bankiers bevraagd. Als groep kunnen ze meedogenloos zijn, maar als individu gaat het ze niet om de botte winst. Het belangrijkste in hun werk vinden ze hun team, de gezamenlijkheid, hun maatjes. Het marktproces kan, ook bij uitzenders, enorm afleiden. Ik geloof daarom niet in targets. Dan stuur je op kwantiteit in plaats van kwaliteit van plaatsingen.”
Uw boek is een warm pleidooi voor waardegedreven werken. Hoe doe je dat als uitzender?
“Door het organiseren van gezamenlijkheid, bijvoorbeeld via het corporatie model. Je geeft mensen een baan en detacheert ze naar de leden waar ze het best tot hun recht komen. Dit creëert betrokkenheid en zorgt, heel belangrijk, ook voor samenwerking tussen opdrachtgevers. Op die manier verander je de aard van het uitzenden. Je kunt zo zelfs werk creëren. Toen ik wethouder was in Hilversum zeiden de mediabedrijven daar: wij hebben geen werk. We hebben toen gebrainstormd en kwamen op het idee van een Shared Service Center waar mediabedrijven diensten zouden kunnen afnemen zoals beveiliging en IT. Gerund door een coöperatie met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.”
Denkt u dat zo’n corporatiemodel kan werken voor uitzenders?
“Zeker. Het bemiddelen van mensen, het maken van goede matches, is een vak. Uitzenders hebben een goed gevoel voor wat past, begrijpen werkgevers en werknemers. Juist daardoor kunnen ze nieuwe initiatieven bedenken en ook werk creëren. Die gezamenlijkheid van een corporatie maakt werknemers veel gelukkiger. Bovendien: het samen oplossen van problemen, het polderen, zit Nederlanders in het bloed. Met zo’n corporatie kun je ook nog eens extra focussen op duurzaamheid, iets terugdoen voor de lokale gemeenschap, mensen met een beperking aan werk helpen.”
En voor wie niet direct een corporatie wil starten?
“Alles begint bij goed werkgeverschap. Bij eerlijke beloning, mensen tot hun recht laten komen, samen iets moois maken waar de samenleving baat bij heeft. Als wethouder kon ik helemaal blij worden van ondernemers die een mooi bedrijf opzetten waar met passie en vakmanschap gewerkt wordt. Zij geven anderen een kans tot bloei te komen. Als daar dan ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een plek kregen… Geweldig! Weet je wat me opvalt? Bijna geen enkel bedrijf heeft goed werkgeverschap in zijn missie-visie staan.”
ABU-uitzenders doen best veel op dit vlak en hebben goed werkgeverschap hoog in het vaandel staan.
“Het is prima dat men verder kijkt dan het eigen gewin alleen. En door de huidige krapte zijn er nu natuurlijk ook meer prikkels om bijvoorbeeld mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te helpen. Maar goed: voor een deel werken uitzenders natuurlijk nog steeds instrumenteel met mensen. Bijvoorbeeld als het gaat om de opvang van piek en ziek of studenten die een uitzendbaantje zoeken. En dat is ook prima. Goed werkgeverschap en waardegericht werken worden pas echt belangrijk als iemand voor langere tijd uitzendkracht is.”
U werkt nu aan een follow-up van uw boek, de Quality Impact Monitor.
“Ja. Dat is een kwaliteits-evaluator voor organisaties, er is al veel belangstelling voor. Het draait om de vragen: Hoe verleg je de focus op financiële waarden naar sociale waarden? Hoe realiseer je kwaliteit en goed ondernemerschap? Wie evalueert dit en geeft je feedback? Een voorbeeld. Als je een inlener vraagt: ‘Wat wilt u?’, zal het antwoord al snel zijn: ‘Goedkope uitzendkrachten’. Als je vraagt: ‘Wat is belangrijk voor u?’ krijg je een heel ander antwoord. Ga in gesprek met inleners over de waarde van werk. Wil een inlener voor een dubbeltje op de eerste rij blijven zitten? Dan kun je ook beslissen: dat soort relaties wil ik niet hebben. Je moet ook nee durven zeggen.”
Dit artikel verscheen in Reflex, ons ledenblad voor de uitzend- en payrollbranche.
