Inzicht in de wereld van de glastuinbouw
De glastuinbouwsector loopt voorop in innovatie. Slimme technologie neemt handwerk over, terwijl de vraag naar technisch geschoolde mensen toeneemt. “We staan op een keerpunt. Arbeid zoals we die kennen, verandert voorgoed,” aldus Adri Bom-Lemstra, voorzitter van Glastuinbouw Nederland.
De Nederlandse glastuinbouw is een sector die al decennia bekendstaat om haar innovatiekracht. Denk bijvoorbeeld aan kassen die zijn uitgerust met hightech klimaattechnologieën. Toch is het de volgende generatie technologieën – robotisering, automatisering en kunstmatige intelligentie – die de sector fundamenteel zal veranderen. “Denk aan robots die door smalle paadjes navigeren. Drones met camera’s die in kassen vliegen om plagen te lokaliseren, waarbij AI de beelden analyseert om snel actie te ondernemen. Oogstrobots die volledig zelfstandig tomaten en paprika’s plukken. En geavanceerde ledverlichting om optimale groeiomstandigheden te creëren, met een aangepast spectrum dat per gewas verschilt,” zegt Bom-Lemstra. “Deze innovaties maken het werk efficiënter, duurzamer en preciezer dan ooit. Het is zeker geen science fiction. Deze ontwikkelingen zijn dichterbij dan je denkt.”
– Nederland telt 3.308 gespecialiseerde glastuinbouwbedrijven
– De glastuinbouw draagt € 7,9 miljard bij aan de Nederlandse economie
– Er werken 66.570 mensen in de glastuinbouw
– In piekperioden loopt dit op tot 100.620 mensen in loondienst, via uitzendbureaus en zzp’ers.
Handmatig werk verdwijnt
De technologische vooruitgang brengt ook nieuwe uitdagingen met zich mee. Waar handmatige arbeid ooit de kern vormde van de sector, zijn veel banen inmiddels overgenomen door machines. “Het zware, repetitieve werk verdwijnt,” legt Bom-Lemstra uit. De sector verwacht tegen 2050 handmatige arbeid in Nederlandse kassen zelfs volledig te hebben uitgeschakeld. Maar is dat realistisch? Bom-Lemstra denkt van wel: “We zien nu al een afname in het aantal internationale werknemers door automatisering en robotisering. Dit is geen toekomstmuziek, het gebeurt nu al.”
De verschuiving naar een kennisintensieve sector vraagt om een nieuwe generatie werknemers met technologische expertise, zoals data-analisten en procesmanagers. In deze transformatie spelen uitzendbureaus een cruciale rol, aldus Bom-Lemstra. “Uitzendbureaus moeten zich aanpassen aan de veranderende vraag. Van het leveren van handarbeiders naar het aantrekken van technologische talenten. Dat is een enorme uitdaging, maar ook een kans om de sector toekomstbestendig te maken.”
“Uitzendbureaus moeten zich aanpassen aan de veranderende vraag. Van het leveren van handarbeiders naar het aantrekken van technologische talenten”
Adri Bom-Lemstra, voorzitter Glastuinbouw Nederland
Internationale werknemers blijven onmisbaar
Tegelijkertijd benadrukt Bom-Lemstra dat internationale werknemers voorlopig essentieel blijven, vooral tijdens piekperiodes. Hun rol verschuift echter naar werk dat steeds meer technologische vaardigheden vereist. “Het is niet realistisch om te verwachten dat we zonder arbeidsmigranten kunnen,” stelt ze. “Maar we moeten wel investeren in hun integratie en scholing, zodat zij een bijdrage kunnen leveren aan een vernieuwde sector.”
Ze waarschuwt echter voor het huidige kabinetsbeleid dat de internationale migratie wil beperken. “Het verminderen van arbeidsmigratie klinkt logisch vanuit huisvestings- en integratieperspectief, maar is kortzichtig als het gaat om het waarborgen van de concurrentiepositie van onze sector. Zonder arbeidsmigranten kunnen we de demografische uitdagingen simpelweg niet oplossen.” Ze pleit daarom voor een Europees beleid dat gericht is op circulaire migratie en investeringen in huisvesting en scholing, zodat internationale werknemers beter geïntegreerd en effectiever ingezet kunnen worden.
Duurzaamheid als drijvende kracht
Duurzaamheid staat hoog op de agenda van de glastuinbouw. De sector heeft zichzelf ambitieuze klimaatdoelen gesteld: in 2040 volledig klimaatneutraal zijn. Bom-Lemstra: “Technologie speelt een sleutelrol bij het behalen van deze doelstellingen. Denk aan geothermie voor warmteopwekking en sensortechnologieën uit de ruimtevaart om watergebruik te optimaliseren.” Maar duurzaamheid vraagt ook om een herdefiniëring van het product zelf. “Consumenten moeten leren accepteren dat duurzaamheid soms betekent dat een product er anders uitziet,” zegt Bom-Lemstra. “Een kromme komkommer of een klein vliegje op een bloem is geen fout, maar een teken van duurzame teelt.”
De grootste uitdaging blijft echter het realiseren van een eerlijke prijs voor duurzaam geteelde producten. Supermarkten spelen hierin een sleutelrol. Hoewel er steeds meer bereidheid is om voor duurzaamheid te betalen, is er volgens Bom-Lemstra nog veel winst te behalen. “Als we blijven focussen op prijs, verliezen we de race naar duurzame en eerlijke productie. Dan winnen we niets,” stelt ze.
Jan Willem van der Meer, Operationeel Directeur House of Work: “Onze missie is helder: een gezonde balans creëren tussen technologie en mens."
“De automatisering in de glastuinbouw verandert de sector in een rap tempo. Robots en machines nemen steeds vaker taken over, zoals plukken en sorteren, terwijl fijnere handelingen en kwaliteitscontrole voorlopig mensenwerk blijven. Maar automatisering heeft ook nadelen: het werk is vaak eentoniger geworden, wat bijvoorbeeld leidt tot meer rsi-klachten bij medewerkers. Dit maakt aandacht voor goede arbeidsomstandigheden urgenter dan ooit. Tegelijkertijd verschuift de vraag naar vaardigheden. Waar vroeger handwerk centraal stond, is nu vaker technische kennis nodig, bijvoorbeeld om machines te bedienen. Medewerkers moeten bovendien beter communiceren, vaak in het Engels, omdat teams steeds internationaler worden. Om in te spelen op deze ontwikkelingen, hebben we een eigen opleidingsinstituut The Next Skill opgericht. Hiermee bieden we arbeidsmigranten omscholing naar toekomstbestendige beroepen, zoals operator maar ook fietsenmaker of houtbewerker. Dit jaar breiden we onze opleidingen verder uit, gericht op functies waarvoor een structurele schaarste is. Goed werkgeverschap zien wij als een belangrijke manier om medewerkers te behouden. Malafide praktijken en slechte huisvesting blijven uitdagingen in de sector. Wij investeren in kwaliteit, zodat internationale medewerkers zich welkom voelen en blijven. Daarnaast pleiten we voor strengere handhaving van regels om het imago van de sector te verbeteren. Onze missie is helder: een gezonde balans creëren tussen technologie en mens, zodat de sector duurzaam kan groeien.”
Samenwerking als sleutel tot succes
Om de uitdagingen van de toekomst het hoofd te bieden, pleit Bom-Lemstra voor een gezamenlijke aanpak. “De sector, de overheid en uitzendbureaus moeten samenwerken aan oplossingen. Dat betekent investeren in huisvesting, innovatie en goed werkgeverschap. We bevinden ons op een kantelpunt. Als we de handen ineenslaan, kunnen we niet alleen duurzaam produceren, maar ook een aantrekkelijk toekomstperspectief bieden voor de werknemers van morgen.”
