Zin en onzin over Generatie Z: wat zoeken jongeren in werk?
Je bent jong en je wilt wat
Voor Gen Z is werk een onderdeel van het leven, niet het middelpunt. Flexibiliteit, mentale gezondheid en groei staan centraal. Maar is dit echt een generatieverschil, of draait het om levensfase? Twee experts delen hun inzichten en geven werkgevers een wake-up call: jong talent vraagt om een nieuwe aanpak.
“Help mij ontwikkelen, is voor veel jongeren geen wens meer, maar een duidelijke verwachting.”
Joska Ruske, hr-directeur bij YoungCapital
“Generatie Z werkt om te leven, oudere generaties leven om te werken.” Joska Ruske, hr-directeur bij YoungCapital, vat het bondig samen. “Jongeren benaderen werk anders. Het is een onderdeel van hun leven, en de balans werk-vrije tijd moet in orde zijn.”
Nog iets wat Ruske in het oog springt: “Aan de ene kant zoeken Gen Z’ers werk dat hen uitdaagt, blijft prikkelen en ruimte biedt voor snelle ontwikkeling. Aan de andere kant blijkt uit onderzoek dat zij relatief veel moeite hebben om hun mentale gezondheid op peil te houden. Dit lijkt samen te hangen met het idee van een ‘maakbare wereld’. Sociale media hebben hun horizon enorm verbreed. Maar dat heeft een keerzijde: alles lijkt mogelijk, iedereen lijkt een geweldig leven te hebben en jongeren staan bloot aan constante prikkels en trends. Dit kan leiden tot overprikkeling en een gevoel van onzekerheid. Uit onze data blijkt dat zelfverzekerdheid een belangrijke uitdaging is op de werkvloer. Daar spelen we actief op in, onder andere via regelmatige ontwikkelgesprekken en door het aanbieden van online mental coaching.”
Leuk werk
Paul de Beer is bijzonder hoogleraar arbeidsverhoudingen op de Henri Polak-leerstoel aan de UvA. Hij leidt het project Waarde van Werk, dat sinds 2019 tweejaarlijks onderzoek doet naar de waardering van werk in Nederland. “Ja, jongeren vinden andere dingen belangrijk aan werk dan ouderen. De veelgemaakte denkfout is echter dat ‘leeftijd’ en ‘generatie’ op een hoop worden gegooid. Jongeren veranderen en krijgen andere opvattingen als ze ouder worden. Het gaat dus niet zozeer om een verschil tussen generaties, als wel een verschil in levensfase. Het idee dat Generatie Z – en daarmee ook de medewerker van de toekomst – wezenlijk anders is, is complete nonsens. Jongeren van nu verschillen niet wezenlijk van jongeren uit de jaren vijftig.”
“Jongeren van nu verschillen niet wezenlijk van jongeren uit de jaren vijftig.”
Paul de Beer, bijzonder hoogleraar arbeidsverhoudingen aan de UvA
De Beer maakt twee kanttekeningen bij zijn eigen verhaal: “Ik zeg niet dat er helemaal geen verschil is. Er is enige aanwijzing dat purpose voor deze generatie iets belangrijker is, maar dat verschil is zo beperkt dat het statistisch niet significant is. We weten pas meer als Generatie Z zich verder ontwikkeld heeft. Maar het belangrijkste blijft de inhoud van werk. De top-3 van belangrijke werkaspecten is gelijk voor alle generaties: inhoudelijk leuk werk, fijne collega’s en werktrots.” En het salaris dan? Klopt dat dit voor Generatie Z minder van belang is? “Salaris staat weliswaar niet in de top-3, maar anders dan vaak gedacht, hechten jongeren tegenwoordig juist meer waarde aan werkzekerheid en een goed salaris. Het salaris moet concurrerend zijn. In eerste instantie vinden ze flexibiliteit en een iets lager loon prima, maar ze moeten wel ontwikkelmogelijkheden hebben en perspectief hebben op meer loon en vastigheid.”
“Werkplezier is voor mij het belangrijkste”
Wie: Senna den Ouden (17) uit Rotterdam
Wat: mbo 2 Helpende zorg en welzijn
(bij)Baan: serveerster
Senna zoekt:
1. Salaris
2. Toekomstperspectief/groei
3. Leuke collega’s
“Ik wil jeugdverpleegkundige worden. Al vanaf mijn zevende wist ik dat. Ik wil mensen graag helpen, dat geeft mij een fijn gevoel. En ik vind kinderen erg leuk. Ik zit nu in het eerste jaar van mijn driejarige bol-opleiding tot helpende, daarna kan ik de opleiding verpleegkundige doen. Ik woon bij mijn ouders. Om wat extra geld te verdienen werk ik als serveerster en barvrouw in een café-restaurant.”
Het belangrijkste aan werk vind ik dat ik er plezier in heb. Ik wil gewoon goed en lekker kunnen werken, nergens tegenop zien. Het salaris is natuurlijk ook belangrijk, maar dat komt op een tweede plaats. Hoewel: ik hoor dat je als zzp’er in de zorg meer kunt verdienen, dus misschien is dat wel iets. Ook vrije tijd is belangrijk. Ik wil wel 36 uur werken, maar niet overwerken. Mijn moeder neemt soms te veel werk op zich. Ze heeft wel eens een burn-out gehad. Dat wil ik niet.
Ik weet niet of jongeren van nu iets heel anders willen dan jongeren van vroeger. Dat kan ik niet beoordelen. Wat wel heel anders is dan vroeger, is de komst van social media. Ik vind gewoon dat de generatie van nu daardoor verpest wordt. Het heeft zo’n grote invloed, en alles lijkt om uiterlijk te draaien. Zelf zit ik ook op Snapchat, maar ik ben me in elk geval bewust van de valkuilen.
Mijn ambitie? Over tien jaar wil ik werken als jeugdverpleegkundige in een ziekenhuis, waarschijnlijk hier in Rotterdam. Ik wil jong moeder worden en drie kinderen krijgen. Misschien dat ik als mijn kinderen nog klein zijn even wat minder ga werken, maar daarna gewoon weer fulltime. Ik hoef niet per se leidinggevende te worden. Eerst deze school maar eens afmaken. Ik ben al blij dat ik weet wat ik wil worden, best veel vrienden van me hebben nog geen idee.”
Geen keurslijf
Of het nu gaat om verschillen tussen levensfases of generaties: wie aantrekkelijk wil zijn voor jongeren, moet zich volgens Ruske op een paar kernpunten richten. “YoungCapital is een hip merk en we trekken nog steeds veel jongeren aan. De uitdaging ligt in het behouden van die talenten. Daarom besteden we veel aandacht aan de topics die voor hen essentieel zijn, zoals flexibiliteit, balans, ontwikkelmogelijkheden en mentale gezondheid. Jongeren willen snel groeien, variatie in hun opdrachten en maatwerk leertrajecten. Het is goed om ze daarin tegemoet te komen. Want door de krappe arbeidsmarkt en de opkomst van platformwerk en zzp-constructies hebben ze veel meer te kiezen. En waar meerdere baantjes vroeger als negatief werd gezien, heet het nu ‘goed voor je ontwikkeling’. Dus daar maken ze steeds vaker gebruik van. Het is aan werkgevers om zich daarop aan te passen. ‘Help mij ontwikkelen’ is voor veel jongeren geen wens meer, maar een duidelijke verwachting. Ze willen niet het gevoel hebben vast te zitten en willen graag invloed uitoefenen op de invulling van hun leertraject. Daarom bieden wij onze recruiters bijvoorbeeld een persoonlijk ontwikkelprogramma van twee jaar, dat we continu verfijnen. Zo blijven we ze uitdagen, en houden we ze langer binnen boord.”
“Ik zoek de ruimte en vrijheid om mezelf te ontwikkelen”
Wie: Lucas de Boer (20) uit Wognum
Wat: Junior assistent filiaalmanager Gamma Hoorn
Opleiding: vwo
Lucas zoekt:
1. Leuke collega’s
2. Waardering
3. Ruimte voor persoonlijke ontwikkeling
“Tja, hoe belandt iemand na de vwo bij de Gamma? Dat is een hele reis geweest. Het begon ermee dat ik geen idee had wat ik wilde studeren. Bovendien verhuisden we als gezin van Amsterdam naar Wognum, naar het oude huis van mijn oma. Veel opleidingen zitten daardoor ver weg en dat veranderde het plaatje wel wat voor mij. Ik besloot een tussenjaar te nemen. Na een paar maanden leuke dingen doen, besefte ik dat ik niet altijd zo door kon gaan. Toen dacht ik: laat ik de Gamma eens binnenlopen. Omdat ik samen met mijn vader het huis aan het verbouwen was, waren we daar al een keer of vijftig geweest. Ik ben begonnen als verkoopmedewerker en vervolgens teamleider. Nu volg ik een interne opleiding en ben ik doorgegroeid naar mijn huidige functie. Ik vind het werk fantastisch, heb hele fijne collega’s en krijg de kans om te groeien. Dat is precies wat ik belangrijk vind in werk: de vrijheid om mezelf uit te dagen en ruimte om mezelf te kunnen ontdekken. En ik wil ook gewoon nuttig bezig zijn. Als dat kenmerken zijn van Generatie Z, dan herken ik me daar wel in. Hoewel ik eerder denk dat dit geldt voor jongeren van alle generaties. Als je ouder wordt, veranderen je behoeftes. Ik heb nu al andere prioriteiten. Eerst gaf ik mijn loon direct uit. Nu denk ik: wil ik niet iets sparen?
Mijn ambitie is om door te groeien en uiteindelijk filiaalmanager te worden. Daarna zien we wel. Ik wil in elk geval geen kantoorbaan waarbij ik veel achter een scherm moet zitten. Of werk waardoor ik ver moet reizen. Mijn grootste uitdaging is nu mijn leeftijd. Ik ben nog heel jong voor mijn functie. Mijn team accepteert dat, maar zelf voel ik me soms meer onderdeel van de groep, terwijl ik er wel boven moet staan.”
Boost your boomer
De Beer gelooft niet in gerichte werving voor jongeren. “Het is zinloos, want hun top-3 is immers hetzelfde als van ouderen. Levensfase is belangrijker: jongeren hebben andere behoeftes dan mensen met kinderen of legenesters. Maar eigenlijk is mijn advies voor werkgevers: focus niet te veel op jongeren. Er zijn er gewoon minder dan voorheen. Ik zou mijn energie juist richten op het binden en boeien van je huidige medewerkers. Wat mij opvalt, is dat de verschillen tussen mannen en vrouwen veel minder aandacht krijgen. Terwijl die verschillen wél groot zijn, en ook groeien. Als werkgever win je denk ik meer door daar goed op in te spelen.”
Geen speciale focus op jongeren? Dat is voor YoungCapital als vloeken in de kerk. Ruske: “Om relevant te blijven, moet je luisteren naar de mensen van de toekomst. Ze doen dingen anders, dwingen verandering af en zetten je aan het denken. Maar deze generatie krijgt vaak onterecht kritiek. We merken dat er op de werkvloer soms spanningen ontstaan tussen Boomers en Gen Z’ers. Omdat ze elkaar niet altijd even goed begrijpen. Daarom hebben we onlangs de campagne ‘Boost Your Boomer’ gelanceerd. Hiermee steunen we Generatie Z en geven we oudere generaties tegelijkertijd een wake-up call: vergeet die vooroordelen en stop jongeren niet in een hokje. Praat met ze, werk met ze en leer van elkaar. Want jongeren zijn onmisbaar op de werkvloer.”
“Ik wil een verschil maken, daar word ik blij van”
Wie: Manon Bosman (24) uit Delft
Wat: Master integrated product design TU Delft, specialisatie Medisign
(bij)Baan: Student-assistent TU Delft
Manon zoekt:
1. Betekenisvol werk/impact
2. Toekomstperspectief/groei
3. Salaris
“Ik heb net mijn master Integrated Product Design behaald, met de specialisatie Medisign. Het medische aspect van productontwerp trekt me. Een methode die we daarbij gebruiken heet patiënt journey mapping: je doorloopt het leven van een patiënt en gaat daarbij – letterlijk – op zoek naar de pijnpunten. Vervolgens bedenk je hoe je die duurzaam weg kunt nemen of verlichten. Ik wil graag werken in een positie waarin ik een verschil kan maken, liefst voor een ontwerpbureau. Het lijkt me supergaaf als ik over tien jaar mijn producten terugzie op de markt. Mijn vader repareert vliegtuigmotoren voor KLM. Als ik hem iets vraag over zijn werk, pakt hij direct zijn pen en schriftje en gaat het uitleggen. Hij gaat bijna met pensioen, heeft zijn hele leven niets anders gedaan, maar wordt nog steeds zó vrolijk van zijn werk. Dat wil ik ook.
Over de generatie Z bestaan veel vooroordelen. Maar je kunt niet iedereen over een kam scheren. Ik wil vooral blij worden van mijn werk door producten te maken die anderen helpen. Maar ik heb ook vrienden die puur voor het geld werken, zodat ze in hun vrije tijd leuke dingen kunnen doen. Het valt me wel op dat veel jongeren kiezen voor een 32-urige werkweek. Vrije tijd en werkplezier zijn nu veel belangrijker. Er zijn ook meer mogelijkheden. Vroeger was het: je kiest maar wat, je moet geld verdienen.
Salaris? Het belangrijkste is dat ik voldoening uit mijn werk haal. Maar salaris is niet onbelangrijk. Ik heb een grote studieschuld en wil met mijn vriend een huis kopen in Amsterdam. Ik heb genoeg geld nodig om van te leven en nog iets over te houden. Ik moet nu eerst bedenken waar ik wil werken. Reistijd speelt daarbij ook een rol. Als het enigszins kan, wil ik de reistijd beperken en een goede balans houden tussen werk en vrije tijd.”
