“In alle scenario’s neemt de arbeidsmigratie toe”
ABU-onderzoek naar ontwikkeling arbeidsmigratie in 2030
Hoe ontwikkelt arbeidsmigratie zich tot 2030? Die vraag staat centraal in het onderzoek dat SEO Economisch Onderzoek in opdracht van de ABU heeft gedaan.
“We hebben te maken met een grote krapte op de arbeidsmarkt en op de woningmarkt. Dat noodzaakt tot een strategisch arbeidsmarktbeleid én migratiebeleid,” constateert Peter Loef, senior beleidsadviseur Arbeidsmigratie bij de ABU. “Arbeidsmigratie is een onderdeel van de oplossing van de krapte. Net als langer werken, meer werken en slimmer werken en meer aandacht voor de mensen die nu nog niet aan het werk zijn. We moeten alle mogelijk maatregelen in samenhang bezien.”
Op dit moment houden de stakeholders die bij het migratievraagstuk betrokken zijn, elkaar in een politieke houdgreep, vervolgt Loef. “We zullen op basis van feiten en met open vizier naar het vraagstuk van krapte moeten kijken. Met dit onderzoek willen we daar een bijdrage aan leveren door mogelijke scenario’s voor de toekomst van arbeidsmigratie in 2030 te schetsen.”
Opvallende zaken
“Uit ons onderzoek komen een aantal opvallende zaken naar voren,” zegt SEO-onderzoeker Arjan Heyma. “In de periode 2008-2019 heeft een forse groei van de arbeidsmigratie plaatsgevonden: het aantal arbeidsmigranten is in die periode meer dan verdubbeld. Ongeveer de helft van de arbeidsmigranten werkt als uitzendkracht.” Die toename zorgt overigens nauwelijks voor verdringing op de arbeidsmarkt, benadrukt hij. “Uit verschillende onderzoeken blijkt dat die verdringing heel beperkt is. In dezelfde periode zijn de werkloosheidscijfers net zo hard gedaald.” De toename van het aantal arbeidsmigranten is vooral te verklaren door de groei in sectoren als de logistiek, groothandel en ICT, analyseert Heyma. “Dat heeft met name te maken met de opkomst van de online economie.”
“Alleen met een sluitende aanpak, gebaseerd op publiek-private samenwerking, kunnen de uitzendsector vrijwaren van misstanden en malafide praktijken.”
Peter Loef, senior beleidsadviseur Arbeidsmigratie bij de ABU
Uit het onderzoek wordt verder duidelijk dat twee derde van alle arbeidsmigranten nog altijd afkomstig is uit Midden- en Oost-Europa. “Wat opvalt, is dat een relatief groot aandeel van hen al langer dan vijf jaar in Nederland werkt. Zij zijn dus redelijk ‘honkvast’. Dat heeft er waarschijnlijk mee te maken dat ze kunnen doorgroeien binnen de bedrijven waar ze werken, waardoor hun arbeidspositie verbeterd.”
Geen grote substitutie MOE-landers
Heyma verwacht dat er tot 2030 een grote vraag blijft naar arbeidsmigranten uit de MOE-landen. “Er is nog voldoende aanbod van buitenlandse arbeidskrachten en Nederland is aantrekkelijk vanwege de relatief hoge beloning en goede arbeidsomstandigheden.” Vooralsnog is er volgens Heyma in de cijfers nog geen grote substitutie van MOE-landers door arbeidsmigranten van buiten Europa te zien. “Vijftien procent is niet-Europeaan. Dat percentage wordt naar verwachting wel groter richting 2030.” En hoewel er vooralsnog geen sprake is van grootschalige substitutie, denkt Loef wel dat het verstandig is om na te denken over de komst van een grotere groep niet-Europeanen. “Je zou kunnen denken aan een tijdelijke werkvergunning voor een aantal jaar. Na afloop daarvan zouden ze kunnen terugkeren om zichzelf en hun land van herkomst verder te helpen.”
Vier scenario’s
In het SEO-onderzoek worden vier mogelijke toekomstscenario’s uitgewerkt. Heyma: “Die scenario’s zijn in 2018 opgesteld door de huidige Adviesraad Migratie. Ze zijn gebaseerd op een aantal factoren: het politieke klimaat in Nederland rond arbeidsmigratie, of er veel of weinig samenwerking binnen Europa is en de mate van globalisering en economische groei. Die verschillende scenario’s hebben we in dit onderzoek verder gekwantificeerd.” Opmerkelijk is dat in alle scenario’s er onvermijdelijk sprake is van groei van de arbeidsmigratie, constateert Heyma. “In het scenario waarin de minste steun en ruimte is voor migratie bedraagt de groei 17 procent, is het tegenovergestelde scenario 70 procent. De nettobijdrage van arbeidsmigranten aan ons BBP zal daardoor gaan toenemen van 11 miljard nu, naar 17 miljard tot 20 miljard euro.”
Welvaartsniveau
Een beperking van de arbeidsmigratie heeft gevolgen voor ons welvaartsniveau. “Uit dit onderzoek blijkt dat de groei van onze economie voor een deel gerealiseerd wordt door arbeidsmigranten.. Minder internationale medewerkers betekent bijvoorbeeld óók dat onze pakketjes niet meer worden bezorgd, er lege schappen in de supermarkten zullen zijn en er veel minder huizen kunnen worden gebouwd dan het kabinet van plan is.”
Gezien het feit dat in alle toekomstscenario’s sprake is van een groeiende arbeidsmigratie, heeft onderzoeker Heyma ‘twee belangrijke zorgen’. “Allereerst: hoe zorg je dat er voldoende huisvesting is? Want op dit moment is er al een tekort aan huisvestingsplekken. En ten tweede: gezien het feit dat arbeidsmigranten gedurende een veel langere periode in Nederland blijven, hoe kun je er dan voor zorgen dat ze doorgroeien op de arbeidsmarkt en integreren in onze samenleving?” Volgens Loef is het essentieel dat er samen met de politiek en vakbonden wordt nagedacht over hoe de groei van arbeidsmigranten de komende jaren op een goede wijze kan worden gefaciliteerd. “De ABU levert een grote bijdrage aan goed werkgeverschap. We hebben het ABU-keurmerk, de Fair Employment Code, het SNF-huisvestingskeurmerk en de cao-politie SNCU. En ook in de recente cao zijn afspraken gemaakt, die de positie van arbeidsmigranten verder verbeteren. Maar als ABU kunnen we het niet alleen. Een krachtige handhaving door de Arbeidsinspectie is een absolute voorwaarde. Alleen met een sluitende aanpak, gebaseerd op publiek-private samenwerking, kunnen de uitzendsector vrijwaren van misstanden en malafide praktijken,” aldus Peter Loef
“De toename van het aantal arbeidsmigranten is vooral te verklaren door de groei in sectoren als de logistiek, groothandel en ICT.”
Arjan Heyma, SEO-onderzoeker
