Gastcolumn: Niet blussen, maar bouwen
De coronacrisis grijpt diep in, mensen worden ernstig ziek of overlijden. Maar de gevolgen zijn verstrekkender dan menigeen had kunnen bedenken. Deze crisis heeft ook de kwetsbaarheden van onze arbeidsmarkt en socialezekerheidsstelsel pijnlijk blootgelegd. Zelfstandigen van wie we altijd vonden dat ze hun eigen broek op moesten houden, kregen inkomensondersteuning. In de voedselindustrie raakte een grote groep arbeidsmigranten met het coronavirus besmet. Het gevolg van ondoorzichtige doorleenconstructies, waarmee arboregels worden omzeild. Flexkrachten kregen massaal ontslag, omdat het veel moeilijker is voor werkgevers om mensen met een vast contract te ontslaan. Zo werd de kloof tussen kwetsbare werkenden en werknemers met een vaste arbeidsovereenkomst openlijk zichtbaar. Een kloof die door de komende economische recessie alleen maar groter zal worden.
Begin dit jaar werd uit de rapporten van de commissie-Borstlap en de WRR al duidelijk dat onze arbeidsmarkt en ons socialezekerheidsstelsel een grondige opknapbeurt behoeven. Door de coronacrisis is dat urgenter dan ooit. Natuurlijk verdient het kabinet lof voor alle tijdelijke maatregelen die werkgevers en werknemers ondersteunden. Maar het blussen van de brand is niet voldoende. Juist nu ligt er een kans om structurele hervormingen door te voeren, met als doel een toekomstbestendig socialezekerheidssysteem en een rechtvaardiger arbeidsmarkt.
Rekenen op een baan voor het leven is een utopie. Veel vaker zullen mensen van baan moeten wisselen, zeker nu we langer moeten doorwerken. Daarom is het cruciaal om te investeren in wendbaarheid, door bijvoorbeeld iedere werkende recht te geven op een scholingsbudget en een periodieke loopbaan-APK. Het vaste contract als arbeidsrelatie zal aantrekkelijker moeten worden gemaakt voor werkgevers, door de risico’s bij ziekte en arbeidsongeschiktheid te verkleinen en werkgeverslasten te verlagen. Voor mensen die toch niet mee kunnen op de arbeidsmarkt moet er een solide vangnet blijven. Maar wel een vangnet dat onafhankelijk van het soort arbeidsrelatie toegankelijk is en waar iedereen aan bijdraagt.
Juist nu is hét moment om ons socialezekerheidsstelsel en de arbeidsmarkt te hervormen. Dat dat geen eenvoudige klus is, realiseer ik me terdege. Maar er is veel te winnen. We kunnen veel meer mensen aan het werk helpen en houden, met alle positieve effecten voor onze economie van dien. Maar we kunnen vooral een arbeidsmarkt en sociaal stelsel creëren waarbij iedereen in gelijke mate wordt beschermd. Of iemand nu jong, oud, laaggekwalificeerd, hooggekwalificeerd, arbeidsmigrant of arbeidsbeperkt is. Laat dat de uitdaging zijn!
Charissa Freese, senior onderzoeker Nieuwe Arbeidsrelaties Universiteit Tilburg
Deze gastcolumn verscheen in Uitzendwerk 3 2020
