Overheidstoezicht is essentieel in de aanpak van malafiditeit in de uitzendbranche
Drie vragen aan drie arbeidsmarktexpert over het nut van het nieuwe toelatingsstelsel (voorheen certificeringsstelsel*).
Steve Fok, Themaspecialist Sociaaleconomisch beleid bij LTO Nederland
Zal een nieuw stelsel als resultaat hebben dat er een hoge drempel komt voor malafide ondernemers?
“Het staat als een paal boven water dat er iets moet gebeuren, daar zijn alle sociale partners het over eens. Het uitgangspunt van certificering of toelating is goed. Maar het is de vraag of dat alle malafiditeit de wereld uit zal helpen. Het stelsel zal aan een deel van de malafide uitzenders het signaal geven dat er voor hen geen plaats meer is in uitzendland. Maar ik betwijfel of de echt foute jongens en meisjes hiermee gepakt worden. Er zullen altijd ondernemingen blijven die naar manieren zoeken om de regels te omzeilen. Effectief overheidstoezicht is daarom een cruciaal onderdeel van het stelsel.”
Wat is het belang van effectief overheidstoezicht in dit nieuwe stelsel?
“Er wordt terecht een enorm stelsel in de steigers gezet met allerlei bijbehorende voorwaarden. Voldoet een onderneming niet (meer) aan deze voorwaarden, dan is het van groot dat die partij wordt opgespoord en er consequenties zijn. Volgen er geen consequenties, dan ziet het nieuwe stelsel er misschien wel stoer uit, maar is het een papieren tijger. De ABU-leden en andere bonafide uitzenders en inleners hebben daar dan last van, omdat zij wel moeite doen om zich aan de voorwaarden te houden, terwijl de malafide ondernemers er lachend omheen lopen. En dan wordt er niets opgelost. De volledige keten moet op orde zijn. Er dient dus óók voldoende handhavingscapaciteit te zijn om malafide uitzenders te kunnen betrappen en vervolgen.”
Welke oproep wilt u doen aan een nieuw kabinet?
“Uitzendwerk heeft binnen de land- en tuinbouw een belangrijke functie houden als leverancier van flexibiliteit, waarmee ‘piek en ziek’ kan worden opgevangen. Het is dan ook goed hier hoge eisen aan te stellen door middel van het nieuwe stelsel waar nu aan gewerkt wordt. Laten we met elkaar de ingeslagen weg voortzetten en de aanbevelingen van de commissie-Roemer snel invoeren. Er is veel werk aan de winkel! Maar blijf letten op de uitvoerbaarheid van het beleid, leg niet te veel druk op de bonafide uitzenders en inleners als dit toch niet tot de aanpak van malafiditeit zal leiden.”
Marcel Slaghekke, directielid van Carrière en HappyNurse Uitzendbureau
Zal het nieuwe stelsel als resultaat hebben dat er een hoge drempel komt voor malafide ondernemers?
“Certificering of toelating heeft alleen kans van slagen als er voldoende handhaving is vanuit de overheid met sancties, ook naar inleners. Zonder helers geen dieven, dus ook de inleners die gebruik maken van malafide partijen moeten bestraft kunnen worden. Daarnaast moet controle niet alleen gericht zijn op uitzenders, maar ook op de vermomde ‘uitzenders’ zoals loonbedrijven en aannemers. Dit is een van de lessons learned uit het verleden. Tot 1999 was er een vergunningplicht voor uitzendbureaus, maar ook toen waren er allerlei partijen ‘in een ander jasje’ bezig met het ter beschikking stellen van arbeid. Deze bureaus vielen buiten de controles van de voormalige Loontechnische Dienst en konden hun werkzaamheden gewoon vervolgen. Kwaadwillende bedrijven plakken er simpelweg een ander etiket dan uitzenden op als de pakkans en boete onvoldoende zijn.”
Waarom is effectief overheidstoezicht zo belangrijk?
“Zonder effectief overheidstoezicht ontstaat er risico-calculatie. Kwaadwillende partijen zetten het financiële voordeel af tegen het risico om gepakt en bestraft te worden. De op korte termijn te behalen winst, door geen of onvoldoende loon, sociale lasten of belastingen te betalen, is groot in relatie tot de pakkans en straf. Een snelle hit en run is aantrekkelijk voor malafide partijen als de controles en boetes onvoldoende zijn. Zonder effectieve handhaving door de overheid zal de certificeringsplicht dan ook niet het gewenste resultaat behalen. Bovendien verstoren deze partijen een gelijk speelveld in de markt.”
Welke oproep wilt u doen aan een nieuw kabinet?
“Op onze arbeidsmarkt is er grote behoefte aan flexibele arbeid, maar dan moet deze wel goed geregeld zijn. Samen willen we malafide uitzenders weren en uitzendkrachten beschermen. Het toelatingsstelsel is, met de juiste handhaving, een belangrijke stap in die richting. Laten we daarom vaart zetten achter de invoering ervan. Aan de uitzendbranche ligt het niet, de bonafide uitzenders hebben al in orde wat de overheid wil gaan controleren. Er moet nu alleen nog voldoende handhavingscapaciteit komen, zodat ook de inleners en niet-gecertificeerde bureaus gecontroleerd kunnen worden. Daar is budget voor nodig maar ook de wil om integraal naar dit onderwerp te kijken. Het is niet een probleem van uitzenders alleen, er zijn dieven én helers.”
Jaap Buis, directeur Stichting Naleving CAO voor Uitzendkrachten (SNCU)
Zal een nieuw stelsel als resultaat hebben dat er een hoge drempel komt voor malafide ondernemers?
“Het zal zeker bijdragen aan transparantie in de markt en vluchtigheid in de uitzendsector verminderen. Doet iedereen mee, dan creëer je een gelijk speelveld en eerlijke kansen voor werkgevers en werknemers. Maar een effectieve aanpak van malafiditeit vraagt om meer dan alleen certificering of toelating. Een integrale benadering is nodig. Want hoe ga je de partijen vinden die zich niet aan de regels willen houden? Ook kwaadwillende inleners moeten een fors risico lopen om beboet te kunnen worden, omdat ze anders op zoek zullen gaan naar andere constructies om aan goedkope arbeid te komen. Daarnaast moet de certificering niet te ingewikkeld worden. Als een toelatingstraject een onderneming tienduizenden euro’s kost, dan wordt de bonus op het niet-meedoen alleen maar groter. Bovendien valt het overgrote deel van de uitzendsector in de categorie midden- en kleinbedrijf. Hoge toelatingskosten zijn dus een punt van zorg.”
Wat is het belang van effectief overheidstoezicht in dit nieuwe stelsel?
“Zonder een effectief handhavingssysteem zal het effect van de certificering beperkt blijven. Een behoorlijke pakkans en strafmaat zijn nodig om daadwerkelijk afschrikwekkend te zijn voor malafide partijen en hun inleners. Dit is echter een flinke uitdaging als je bedenkt dat het in totaal om tweeënhalf miljoen bedrijven in Nederland gaat. Het aantal controles door de Nederlandse Arbeidsinspectie zal fors omhoog moeten. Malafide partijen zullen niet vooraan staan om een certificering aan te vragen. Niet-vrijwillige controles door ambtenaren met een opsporingsbevoegdheid zijn dan ook hard nodig om de kwaadwillende partijen te kunnen vinden.”
Welke oproep wilt u doen aan een nieuw kabinet?
“Kom tot een integraal arbeidsmarktbeleid, waarin heldere kaders worden afgesproken voor alle vormen van arbeid. Het ter beschikking stellen van arbeid moet goed gereguleerd worden. Maar ook andere arbeidsverhoudingen vragen om helderheid. Er gebeuren op de arbeidsmarkt nu dingen die we niet willen. De vraag is of toelating de juiste interventie is om malafiditeit tegen te gaan. Malafiditeit is geen uitzendprobleem, maar een arbeidsmarktprobleem. Ik denk dat een mix van interventies nodig is. Waarbij ook eisen aan inleners worden gesteld en tevens fors meer geld wordt vrijgemaakt om op een serieuze en effectieve manier te kunnen handhaven.”
*Voetnoot: Om malafiditeit in de uitzendbranche aan te pakken, is het kabinet in 2021 op advies van de commissie-Roemer en de SER begonnen met de uitwerking van het verplichte certificeringsstelsel in een wetsvoorstel. Na advies van de Raad van State besloot de minister voor de zomer geen publiek/privaat certificeringsstelsel in te voeren, maar een publiekrechtelijk toelatingsstelsel met een zwaarwegende adviesrol voor de sociale partners, waaronder de ABU. Inmiddels is het wetsvoorstel ‘Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten’ (Wtta) naar de Tweede Kamer gestuurd.
