OCTAS: dromen over een nieuw stelsel
Vorige week verscheen het rapport van de commissie OCTAS met voorstellen voor een nieuw stelsel van arbeidsongeschiktheid. Toeval of niet, maar het was ook de week van het rapport van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening. In beide gevallen is de conclusie dezelfde: een systeem dat bedoeld is om mensen te ondersteunen in de inkomensvoorziening of op weg naar werk faalt. Mensen raken de weg kwijt, durven niet te bewegen of erger nog, worden de vernieling in geholpen. ‘Blind voor mens en recht’, treffend verwoord.
Het huidige stelsel voor ziekte en arbeidsongeschiktheid is ook zo’n doolhof geworden en onwerkbaar voor ondernemers. Vooral voor kleine ondernemers ligt het twee jaar doorbetalen van het loon bij ziekte zwaar op de maag. Het stelsel dateert van het begin van deze eeuw en is nodig aan onderhoud toe. Het is volledig vastgelopen en erger nog, het doet niet wat het moet doen. Mensen wordt onvoldoende inkomensbescherming geboden en de weg naar werk wordt nauwelijks gevonden.
OCTAS biedt ons drie interessante denkrichtingen om op te kauwen. De eerste is het huidige stelsel beter maken. Geen grootse verbouwing, wel flink vereenvoudigen. De tweede variant is ‘work first’. Denken in werk in plaats van in ‘ongeschiktheid’. Op papier klinkt het goed, de praktijk zal weerbarstiger zijn. De derde variant is een nieuw stelsel voor alle werkenden. Ongeacht de contractvorm hebben alle werkenden één basisverzekering voor arbeidsongeschiktheid.
Het zijn denkrichtingen voor de toekomst. Het zal u niet verbazen dat ik gecharmeerd ben van de derde variant. De ABU pleit al langer voor een sociaal stelsel, waarbij zekerheden worden losgekoppeld van het contract en meebewegen met alle werk(zoek)enden. Dat geldt voor pensioen, arbeidsongeschiktheid en duurzame inzetbaarheid. Het maakt ons stelsel toekomstbestendig en faciliteert de broodnodige dynamiek op de krappe arbeidsmarkt. Dat stelsel moeten we vervolgens volledig inrichten op het activeren van werk(zoek)enden en daarbij is waardevolle inspiratie te halen uit het ‘work first’-model.
Het zijn denkrichtingen en geen kant-en-klare oplossingen. Ik vrees daarom het ergste. Het tweede en derde model van de commissie-OCTAS zijn fundamentele herzieningen, die vragen qua uitvoering om een toekomstperspectief van acht of tien jaar, in samenhang met ons arbeidsmarktbeleid en de (nieuwe) inrichting van onze arbeidsmarktinfrastructuur. Het vraagt om een besluitvaardige, betrouwbare én bestendige overheid. En toen stond ik al dromend over de denkrichtingen weer met mijn voeten op de aarde…
